The paper discusses various aspects of the ethnomusicological activities of the prominent Georgian composer and public figure Shalva Mshvelidze, and evaluates his contribution to the search, collection, popularization and study of native folk music.
Musicological research is first concentrated on Sh. Mshvelidze's expedition records: Khevsuretian, Pshavian and Tushetian (1929), which is not accidental − they reveal the previously almost unknown musical life of these mountainous corners of Eastern Georgia and are especially valuable among the composer’s field recordings.
This work studies for the first time the samples recorded and notated by Sh. Mshvelidze, which are included in editions prepared by various authors; a special place is devoted to the previously unknown expedition diary, which introduces its author, among other things, as a talented storyteller.
This article is the first attempt to thoroughly study and properly evaluate Sh. Mshvelidze’s ethnomusicological activities. Analysing of the composer’s expedition audio records and diary, researching into the manuscripts of the samples deciphered by him, and comparing with the notated examples presented in various publications (even if only based on Khevsuretian, Pshavian and Tushetian materials) give us full grounds to evaluate Sh. Mshvelidze’s immeasurable contribution to the field of ethnomusicology as well.

В статье рассматриваются различные аспекты этномузыкологической деятельности выдающегося грузинского композитора и общественного деятеля Шалвы Мшвелидзе, оценивается его вклад в поиск, собирание, популяризацию и изучение народной музыки.
Музыковедческое исследование впервые сосредоточено на экспедиционных записях Ш. Мшвелидзе: хевсурских, пшавских и тушинских (1929), что не случайно − они раскрывают ранее почти неизвестную музыкальную жизнь этих горных улков Восточной Грузии и представляют особую ценность среди полевых записей композитора.
В работе впервые исследуются образцы, записанные и нотированные Ш. Мшвелидзе, вошедшие в издания, подготовленные разными авторами; особое место отведено ранее неизвестному экспедиционному дневнику, представляющему его автора, помимо прочего, как талантливого рассказчика.
Эта статья является первой попыткой глубокого изучения и адекватной оценки этномузыковедческой деятельности Ш. Мшвелидзе. Анализ фонограмм и дневника экспедиции композитора, исследование рукописей расшифрованных им образцов и сравнение с нотными образцами, представленными в различных изданиях (пусть даже основанными исключительно на хевсурских, пшавских и тушинских материалах), дают все основания оценить неоценимый вклад Ш. Мшвелидзе и в область этномузыковедения.

ნაშრომში განხილულია გამოჩენილი ქართველი კომპოზიტორისა და საზოგადო მოღვაწის, შალვა მშველიძის ეთნომუსიკოლოგიური საქმიანობის სხვადასხვა მხარე, შეფასებულია მისი ღვაწლი მშობლიური ხალხური მუსიკის ძიების, შეკრების, პოპულარიზაციისა და შესწავლის საქმეში.
მუსიკოლოგიური კვლევა პირველად არის კონცენტრირებული შ. მშველიძის საექსპედიციო ჩანაწერებზე: ხევსურულზე, ფშაურსა და თუშურზე (1929), რაც შემთხვევითი არ არის − ისინი აღმოსავლეთ საქართველოს მთის ამ კუთხეების მანამდე თითქმის უცნობ მუსიკალურ ყოფას ააშკარავებს და განსაკუთრებით ღირებულია კომპოზიტორის საველე ჩანაწერებს შორის.
ნაშრომში პირველად არის შესწავლილი შ. მშველიძის მიერ ჩაწერილი და ნოტირებული ნიმუშები, შესული სხვადასხვა ავტორის მიერ მომზადებულ გამოცემებში; საგანგებო ადგილი ეთმობა აქამდე უცნობ საექსპედიციო დღიურს, რომელიც თავის ავტორს, სხვა ყველაფერთან ერთად, ნიჭიერ მთხრობლადაც გვაცნობს.
წინამდებარე სტატია შ. მშველიძის ეთნომუსიკოლოგიური საქმიანობის საფუძვლიანად შესწავლისა და სათანადოდ შეფასების პირველი მცდელობაა. კომპოზიტორის საექსპედიციო ფონოჩანაწერებისა და დღიურის გაანალიზება, მის მიერ გაშიფრული ნიმუშების ხელნაწერების კვლევა და სხვადასხვა პუბლიკაციაში წარმოდგენილ სანოტო მაგალითებთან შედარება (თუნდაც მხოლოდ ხევსურულ, ფშაურ და თუშურ მასალებზე დაყრდნობით) სრულ საფუძველს გვაძლევს, რომ შ. მშველიძის განუზომელი წვლილი ეთნომუსიკოლოგიის სფეროშიც მოღვაწეობად შევაფასოთ.